Aspekty wystawiennicze
Bonsai możemy wystawiać w wielu aspektach wystawienniczych:
- od zwykłej dekoracji, poprzez
- aranżacje tradycyjne i kontekst przestrzeni i krajobrazu, aż do
- ekspozycji, stricte konkursowych.
Zanim przejdę do samego Bonsai wystawianego, chciałbym tylko krótko rozwinąć głównie te dwa aspekty wystawiennicze.
Aranżacje tradycyjne
Tak jak napisałem w pierwszym artykule (Moje Bonsai),
tradycyjna ekspozycja pochodzi z wnętrza japońskiego – stylu WASHITSU,
który powstał w epoce Muramachi (1392-1573) i który jest obecny do dnia dzisiejszego.
Zashiki-kazari – ekspozycja w Washitsu na matach tatami. Tak jak całe życie w takim wnętrzu i prezentacja Bonsai odbywała się na poziomie mat.
Toko-kazari – to już prezentacja bonsai tylko w tokonomie, która staje się oknem na świat, pokazuje nam przestrzeń jak i daje możliwość skupienia uwagi na detalu.
Jeżeli pokazujemy przestrzeń i zarazem piękno natury, stopień zaawansowania rośliny nie ma tu szczególnego znaczenia.
Piękno krajobrazu możemy pokazać za pomocą trawy, młodej rośliny lub bardzo starego bonsai. Wszystko zależy od tego co chcemy pokazać i czemu to służy.
Najważniejsze jest tutaj wiarygodność ekspozycji, naturalność i harmonia elementów.
Naturalność jest tu kluczem do pięknego krajobrazu.
Roślina która wygląda jakby była nie tknięta ludzką ręką – każdy jej element jest naturalny:
- struktura podłoża,
- kora,
- kolor i faktura martwego drewna,
- gałęzie czy samo ulistnienie.
- Na każdy z tych elementów można napisać ogromny artykuł.
Wybór rośliny, wybór chwili
Przygotowanie takiej rośliny to przede wszystkim wybór i nie chodzi tu o pokazanie najlepszej rośliny z naszej kolekcji, ale o pokazanie rośliny która w tym momencie wygląda najlepiej.
- Dzięki temu możemy pokazać wybrany przez autora krajobraz umieszczony w konkretnej porze roku lub nawet posłużyć się jakąś historią.
- Dzięki temu oglądający odczuwa wielopoziomową przyjemność, że jest blisko natury, ma możliwość obcowania z pięknymi przedmiotami z ceramiką, malarstwem itp. i że ktoś bardzo się postarał aby w szczególny sposób uhonorować jego wizytę, to jest ta wielopoziomowość.
Taki rodzaj ekspozycji powinno się przeżywać a nie oceniać.
Zapewne nasuwa się Wam pytanie, jak w takim razie powinny być przygotowane rośliny do takiej ekspozycji? Sami sobie na to odpowiedzcie – ale odpowiedź jest bardzo prosta.
Wiele razy przygotowywałem drzewa od A do Z przed moim Nauczycielem, na wystawy.
Kiedy czyściłem doniczki, On przychodził i mówił:
Już ją zbytnio wyczyściłeś. Musisz zrozumieć różnicę pomiędzy
CZYSTYM, A WYCZYSZCZONYM.
To my, Europejczycy chcemy być perfekcyjni jeszcze bardziej niż Japończycy.
Owszem, Oni szukają perfekcji, ale zawsze jest to proces nieskończony. U nas często się zdarza zatrzymać ten proces na etapie – „JUŻ JEST PERFEKT”.
Bardzo ciężko to zdefiniować i zrozumieć, trzeba było by sięgnąć do kultury i kanonów estetyki japońskiej.
Seki-kazari – wystawianie na stołach. Jest to najczęściej spotykany sposób ekspozycji dużej ilości drzew na małej przestrzeni.
Oczywiście wiąże się to też ze sposobem przemieszczania się widzów na takiej wystawie.
Ze względu na to że Bonsai jest też sztuką kolekcjonerską, podlega często ocenie na wystawach, zyskując prestiż i podwyższając swoją wartość materialną.
aspekty bonsai
Jeżeli już musimy oceniać Bonsai – a to nie jest takie łatwe i wymaga od oceniającego zarówno wrażliwości jak i wiedzy z zakresu od estetyki po fizjologie roślin, powinniśmy zwrócić uwagę na trzy bardzo ważne aspekty Bonsai.
1. Aspekt Pracy
To długofalowa praca na wszystkich elementach Bonsai:
- od korzeni,
- poprzez martwe drewno,
- do drobnych rozgałęzień, która ma na celu poprawić strukturę drzewa.
Jest to długotrwały proces, wynikiem którego jest bardzo dojrzały wizerunek drzewa. Wpływ na to ma czas i dobra perspektywiczna praca.
Drzewa w ten sposób pielęgnowane wyglądają jak by były nie tworzone przez człowieka. Jest to duża sztuka.
Co to jest struktura drzewa?
W najprostszych słowach struktura drzewa to zwężanie w pionie i w poziomie.
Pień zaczyna się bazą (jap. Za), przy bardzo zaawansowanych i starszych drzewach to Nebari które też ma swoją strukturę (zwężanie i rozgałęzianie korzeni).
Podążając za pniem, który zwęża się harmonijnie do samego wierzchołka.
- Grubość gałęzi również zmniejsza się ku górze. Zwężanie poziome to struktura każdej gałęzi w zależności od położenia na danej wysokości drzewa.
- Grubość gałęzi płynnie przechodzi od pnia do samych najdrobniejszych rozgałęzień drzewa.
- nasada pnia (nebari)
Praca na nebari, w Japonii stała się sztuką samą w sobie – czym większe tym lepsza praca. To długoterminowy proces pracy na korzeniach.
Niestety nie zawsze idzie to w parze z naturalnym wizerunkiem drzewa.
- martwe drewno
Część drzewa, która najwięcej opowiada nam o dramatyzmie rośliny.
Powinno być tak przygotowane, aby przewidzieć dalsze zmiany na nim i rozpad drewna.
Rozpad drewna powinien dopiero być hamowany po uzyskaniu pięknej dojrzałej faktury
drewna. Kolor naturalny, harmonizujący z drzewem.
- gałęzie i ich rozgałęzienia
W Japonii jest wiele doskonałych drzew o perfekcyjnym rozmieszczeniu gałęzi w stosunku do pnia, mimo tego że ich sylwetka jest bardzo klasyczna i dla wielu ludzi już nie ciekawa.
Ale takie rośliny bardzo często były prowadzone od bardzo młodego wieku i przez wiele lat pozycja gałęzi była bardzo skrupulatnie selekcjonowana.
Dobrym przykładem jest też praca na materiale z natury – Yamadori
np. sosna górska, która w naturze tworzy dość długie linie na gałęziach. Samo cofnięcie rozgałęzień do pnia to proces wielo, wieloletni.
Każda gałąź w momencie uzyskania swojego wolumenu czyli grubości, długości i objętości
zostaje poddana nieustannemu procesowi wymian elementów gorszych na lepsze.
Ilość wymian zostawia ślad na gałęziach tworząc je jeszcze bardziej dojrzałymi i pięknymi. Ma to japońską nazwę – Mochikomi.
Czym więcej mochikomi tym drzewo cenniejsze, które wymagało wieloletniego nakładu pracy, i tu wcale nie chodzi o zagęszczenie gałązek, ale o piękno ich linii.
Drzewo wcale nie musi mieć wiele gałęzi, ale ich kształt poprzez wieloletnie wymiany staje się bardzo piękny.
To kilka zaledwie przykładów aspektu pracy. Jest wiele roślin, w których ocenie aspekt pracy jest głównym i często jedynym.
2. Aspekt gatunku
To aspekt gdzie w wizerunku bonsai wykorzystuje się charakterystyczne elementy danego
gatunku. Mogą to być kwiaty, owoce lub typ wzrostu, który występuje tylko u danej rośliny.
Dobrym przykładem są tu Pigwowce np. Chaenomeles speciosa „Toyonishiki”.
Jest krzewem i drzewa się z niego nie da zrobić, ale pomnażając linie i ilość pąków cieszymy się
pięknem trzy kolorowych kwiatów.
Inny przykład to Wisteria, u której pomimo posiadania kilku gałęzi i kilku pąków, moment kwitnięcia jest oszałamiający.
Takie bonsai pokazuje się tylko w momentach kwitnienia.
Każda roślina charakteryzuje się swoim wzrostem, swoimi cechami które ją wyróżniają z pomiędzy roślin tej samej rodziny.
Naszą pracą musimy doprowadzić do takiego momentu, gdzie będziemy się tylko posługiwać cechami wzrostu rośliny, a nie stale z nią walczyć.
Przykładowo każdy jałowiec ma swoją charakterystyczną i określoną wysokość tak zwanej chmurki.
Inna jest u jałowca chińskiego, inna u jałowca wirginijskiego, a jeszcze inna u jałowca pośredniego.
W samych jałowcach chińskich są znaczące różnice. To doskonale widać na roślinach rosnących w ogrodach.
My jako Bonsaiści powinniśmy to widzieć i umiejętnie wykorzystywać.
Tak, aby doprowadzić do takiego momentu wzrost naszego Bonsai, w którym już nie musimy walczyć z jego wzrostem.
Nie możemy wiecznie drutować drzewa, bo mamy wyobrażenie takiej wysokości chmurki, a drzewo naturalnie ma chmurkę dwa razy wyższą.
Oczywiście musimy się tu z tym pogodzić i manipulować w tym momencie wielkością samej rośliny, ale uwzględniamy aspekt gatunku.
To dotyczy się samego kształtowania drzewa, drutowaniem. Na gałęziach nie wprowadzamy linii, które nie egzystują na danym gatunku.
Możemy pogłębiać linie obecne lub zmieniać kierunki na węzłach, ale nie wprowadzamy miękkich linii tam, gdzie występują tylko linie ostre i na odwrót.
Musimy przewidzieć dalszy rozwój rośliny i możliwość przyszłościowych wymian.
3. Aspekt Formy
O aspekcie formy już częściowo napisałem w poprzednim artykule (Moje Bonsai).
Bonsai to przede wszystkim drzewo, składające się z wielu elementów które w sumie dają obraz dojrzałego lub dużego drzewa.
Wszystkie te elementy są tak wykonane że nie widać że się je wykonało.
Ich wygląd jest naturalny, harmonijny i logiczny z całym drzewem.
My oczywiście pracując na formie musimy w swojej pracy uwzględnić dwa poprzednie aspekty.
Bo sama forma drzewa to:
- analiza ruchu pnia – jego jak najdojrzalszy wygląd,
- struktura gałęzi.
Oczywiście kluczem jest pielęgnacja i nasza praca, wtedy forma drzewa staje się tak
naprawdę wynikową czynników: analizy, pracy i struktury.
Forma drzewa to podarunek od rośliny za naszą wytrwałość i ciężką, sumienną pracę.
Oczywiście zdarzają się odstępstwa np. jałowiec sabiński, czy chiński pozyskane z natury.
Ekstremalne miejsca, w których rosną wymuszają na nich przedziwny i często niewiarygodny
wzrost.
Ale i tak tworząc Bonsai, musimy przeprowadzić analizę pnia pod kątem historii, wzrostu i krajobrazu jaki chcemy pokazać tym drzewem.
Pamiętajmy,
- pień, to historia drzewa
- gałęzie to już wzrost do światła.
Bo tylko tam drzewo inwestuje. Tam gdzie nie ma światła – drzewo pozbywa się gałęzi.
PODSUMOWANIE
Jak widzicie, ocena drzewa nie jest taka łatwa i wymaga bardzo szerokiego spojrzenia na materię. Często ludzie którzy zajmują się Bonsai, patrzą na nie na wystawach przez pryzmat Bonsai. Nie widzą szerszego kontekstu. Na samym kształcie drzewa, Bonsai się nie kończy.
Wychodząc od kształtu na początku drogi Bonsai (świeży materiał), można popełnić tak dużo błędów, że często niosą nieodwracalne zmiany.
Ilość czasu spędzona przy roślinie na jej pielęgnację i poprawę struktury działa tylko na jej korzyść. To roślina nam podpowie jak ma być ukształtowana i wtedy ją ułożymy, już z konkretnym potencjałem i korzyścią zarówno dla niej samej jak i dla nas.
Samo pojęcie czasu w ogóle nie gra roli, liczy się tylko praca TU i TERAZ.
Cieszmy się z tego że możemy być z Bonsai każdego dnia, a na wystawach nie krytykujmy, tylko podziwiajmy piękno natury.
Nie musimy się tylko skupiać na kształcie drzewa, ale możemy przeżywać jego drobne elementy. Taką zdolność intuicyjną przeżywania mają często starsi ludzie, zupełnie nie mający pojęcia o Bonsai. Uczmy się tego. To piękna cecha.
© Copyright Bogdan Pociask
POST SCRIPTUM
- Jeżeli masz pytania do tego artykułu: zostaw komentarz, poniżej. Na pewno odpiszę!
- Oceń proszę artykuł. Dzięki temu dowiem się czy ten wpis Ci się podobał! 🙂
- Niech Bonsai będzie z Tobą!
Zapisz się na nasz newsletter
Nie przegap następnego wpisu!
Bądź na bieżąco i otrzymuj TYLKO najlepsze wskazówki oraz informacje na temat Bonsai & Niwaki
Klikając „Zapisz” zgadzasz się z Polityką Prywatności i Plików Cookies
oraz wyrażasz zgodę na otrzymywanie materiałów na temat Bonsai & Niwaki.
Przeczytałem kolejny raz i pewnie przeczytam jeszcze raz. Bardzo podoba mi się przekaz i podejście. Naturalność formy i cieszenie się naturą. Chętnie przeczytam więcej.
Fajnie, że Ci się podoba! Bogdan to wspaniały Nauczyciel! Niedługo pojawią się kolejne artykuły!
Bardzo zajmująca lektura, wskazująca na
wielo wątkowość pracy przy pielęgnacji naszych roślin. Dziękuję za artykuł i nie mogę doczekać się kolejnego.
Dokładnie tak!
Bonsai to coś więcej niż tylko roślina w doniczce 🙂
Będzie następny!
Niech Bonsai będzie z Tobą!
Koryguje to trochę zapędy „europejskiego myślenia”. Dzięki
🙂 nie ma za co!